از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

پرش به ناوبریپرش به جستجو

«شجریان» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای مشاهدهٔ کسانِ دیگری با این نام خانوادگی، شجریان (نام خانوادگی) را مشاهده کنید.
محمدرضا شجریان
Mohamdreza Shajarian.jpg

محمدرضا شجریان در فرهنگ‌سرای نیاوران، سال ۱۳۸۶
اطلاعات
نام اصلی محمدرضا شجریان
نام مستعار سیاوش بیدگانی (تا قبل از دههٔ ۱۳۵۰)
تولد ۱ مهر ۱۳۱۹ ‏(۷۹ سال)
ملیت ایرانی
سبک‌(ها) موسیقی اصیل ایرانی
استاد(ها) عبدالله دوامی[۱]
اسماعیل مهرتاش
نورعلی برومند
ساز(ها) سنتور
سال‌های فعالیت آواز: ۱۳۴۶ تا کنون
ناشرین دل آواز، سروش
همکاری(‌های) مشترک رئیس شورای عالی خانهٔ موسیقی ایران[۲]
گروه چاووش
گروه شیدا
گروه عارف
گروه آوا
گروه شهناز (اکنون)
نوع صوت تِنور
شاگرد(ها) ایرج بسطامی[۳][۴] سینا سرلک
معصومه مهرعلی
حسام‌الدین سراج
محسن کرامتی
علی جهاندار
قاسم رفعتی
وحید تاج
همایون شجریان
آلبوم معروف بیداد
نوا
دستان
راست‌پنجگاه
عشق داند
چشمهٔ نوش
هم‌نوا با بم
شب، سکوت، کویر
وبگاه وبگاه رسمی

محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر در جشنوارهٔ موسیقی جشن هنر شیراز سال ۱۳۵۴، اجرای زندهٔ آلبوم راست‌پنجگاه
ایران ای سرای امید (تصنیف سپیده)
فهرست
0:00
شعر از هوشنگ ابتهاج، آهنگ از محمدرضا لطفی
آیا مشکلی با شنیدن این پرونده دارید؟ راهنمای رسانه را ببینید.

محمدرضا شجریان (زادهٔ ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد) موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، و خواننده اهل ایران و نامزد ۲ جایزه گرمی است.[۵]
سایت انجمن آسیا وی را پرآوازه‌ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی،[۶] روزنامهٔ ونکوورسان او را یکی از مهم‌ترین هنرمندان موسیقی جهان[۷] و همچنین رادیوی عمومی ملی (NPR) در سال ۲۰۱۰ وی را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کرده‌است.[۸] شجریان در میان دوستداران خود با عنوان خسروی آواز ایران نیز شناخته می‌شود.[۹][۱۰]
محمدرضا شجریان، رئیس کنونی شورای عالی خانه موسیقی ایران،[۲] بنیان‌گذار گروه شهناز[۱۱] و مبدع چند ساز موسیقی[۱۲] است. همچنین از فرزندان محمدرضا شجریان، همایون و مژگان در زمینهٔ موسیقی فعالیت دارند. وی در قرائت قرآن نیز فعالیت داشته و دعای ربنا، معروف‌ترین تلاوت قرآنیِ اوست؛ این اثر را سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان اثر ملی ثبت کرده‌است.[۱۳][۱۴] خوانندگان سرشناسی چون ایرج بسطامی، حسام‌الدین سراج، حمیدرضا نوربخش، علی جهاندار و پسرش همایون از شاگردان شجریان هستند.

زندگی‌نامه و فعالیت موسیقی

محمدرضا شجریان، یکم مهر ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد. خواندن را از کودکی با همان لحن کودکانه آغاز کرد. از کودکی، با توجه به استعداد و صدای خوبش، تحت تعلیم پدر، که خود قاری قرآن بود، مشغول به پرورش صدای خویش شد.[۱۵]

دههٔ ۱۳۳۰

در سال ۱۳۳۱، برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش شد. وی در سال ۱۳۳۸ به دانش‌سرای مقدماتی در مشهد رفت و از همان سال برای نخستین بار با یک معلم موسیقی آشنا شد.[۱۵]
پس از دریافت دیپلم دانش‌سرای عالی، به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به تدریس مشغول شد و در این زمان با سنتور آشنا شد و فراگیری این ساز را نزد جلال اخباری شروع کرد.[۱۵]

دههٔ ۱۳۴۰

شجریان در سال ۱۳۴۰ با فرخنده گل‌افشان ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر به نام‌های فرزانه (راحله)، افسانه و مژگان و یک پسر (همایون) بود.[۱۵]
او در سال ۱۳۴۶ به تهران رفت و با احمد عبادی آشنا شد و همچنین در کلاس اسماعیل مهرتاش شرکت نمود. در همین سال برای آموختن خوشنویسی در انجمن خوشنویسان نزد ابراهیم بوذری رفت. شجریان از سال ۱۳۴۷، خوشنویسی را نزد حسن میرخانی ادامه داد. وی در سال ۱۳۴۹، درجهٔ ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.[۱۵]

دههٔ ۱۳۵۰

محمدرضا شجریان تا سال ۱۳۵۰ به‌خاطر این‌که پدرش می‌خواست خانوادهٔ آن‌ها (شجریان) بیشتر با قرائت قرآن و چهرهٔ مذهبی شناخته شوند، با نام مستعار سیاوش بیدگانی با رادیو همکاری می‌کرد، ولی بعد از آن پدرش به او اجازهٔ استفاده از نام اصلی‌اش را داد.[۱۵][۱۶][۱۷] وی تا سال ۱۳۴۷ در استخدام آموزش و پرورش بود و پس از مدت زمانی تدریس و مدیریت مدارس، به وزارت منابع طبیعی انتقال یافت. وی در مدت خدمت در آموزش و پرورش در رادکان از توابع چناران به تدریس پرداخت و مدتی در این شهر سکونت داشت.[۱۵]

در ۱۳۵۰ با فرامرز پایور آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف‌های آوازی را نزد وی دنبال کرد.[۱۵] در سال ۱۳۵۱ در برنامه گل‌ها با نورعلی‌خان برومند آشنا شد و شیوهٔ آوازی سید حسین طاهرزاده را نزد او آموخت. از سال ۱۳۵۲ نزد عبدالله دوامی ردیف آوازی ایشان و شیوه‌های تصنیفخوانی را فراگرفت. در همین سال، به همراه گروهی از هنرمندان همچون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ‌فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه‌ای، به عضویت مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی به سرپرستی داریوش صفوت درآمد. در آن زمان تصنیف داروَگ را که مربوط به آهنگی از محمدرضا لطفی بر روی شعری از نیمایوشیج بود اجرا کرد.[۱۸] تصنیف داروَگ از اولین تصنیف‌هایی است که در آن شعر نو به‌کارگیری شده‌است.[۱۶] از جمله تصنیف‌های شجریان که به زبان محاوره‌ای می‌باشند، می‌توان به تصنیف مگه نه (شعر بیژن سمندر، آهنگ از عطاالله خرم) اشاره کرد که در همان دوران اجرا شده‌است.[۱۹]

اجرای زندهٔ راست‌پنجگاه در سال ۱۳۵۴ در جشن هنر شیراز به‌همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر، که بعدها در یک آلبوم موسیقی با همین نام منتشر شد، مورد استقبال واقع شد. در آن زمان راست‌پنج‌گاه به‌ندرت اجرا می‌شد و این دستگاه در حال فراموش شدن بود.[۲۰]

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۶ در مسابقهٔ تلاوت قرآن کشوری، رتبهٔ نخست را به دست آورد.[۱۵] و در اسفندماه سال ۱۳۵۷ شرکت دل آواز را بنیان‌گذاری کرد.

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۷ همانند بسیاری از هنرمندان آن زمان همکاری خود را با سازمان‌های دولتی (مثل رادیو)، به‌دلیل «پخش آهنگ‌های مبتذل و تشویق به فرهنگ کاباره‌ای» ادامه نداد.[۱۵][۱۶] البته سایر هنرمندان (گروه‌های شیدا و عارف) و رئیس بخش موسیقی رادیو در آن زمان، هوشنگ ابتهاج نیز آن زمان از رادیو پس از واقعهٔ ۱۷ شهریور به نشانهٔ اعتراض خارج شدند. پس از این اتفاق محمدرضا لطفی کانون چاووش را با حمایت هوشنگ ابتهاج بنیان‌گذاری کرد. بیش‌تر اعضای کانون چاووش همان اعضای گروه‌های شیدا و عارف بودند. در آن زمان، محمدرضا شجریان به‌همراه شهرام ناظری در چند آلبوم مشترک از کانون چاووش آواز خواندن را بر عهده گرفتند که بیش‌تر محتوای آن‌ها انقلابی و میهنی بود. از میان آلبوم‌های مشترک شجریان و ناظری می‌توان به چاووش ۲ اشاره کرد که شامل دو سرود بسیار معروف شب‌نورد (برادر نوجوونه، با صدای شجریان) و آزادی (آن زمان که بنهادم، با صدای ناظری) می‌شد. شجریان در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که در آن زمان زیاد انقلابی نبوده (هرچند دولت قبلی را نیز قبول نداشته)، اما چون دوستان او (اعضای کانون چاووش) فعالیت انقلابی داشتند او نیز با آن‌ها همکاری کرده.[۱۶] یکی از سرودهای شناخته شده، چاووش ۶ (امروزه با نام سپیده شناخته می‌شود) است که مربوط به کنسرت گروه شیدا با آواز شجریان و به سرپرستی لطفی است و در آذر ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شده که یک اجرا با محتوای انقلابی بوده. جمعیت بسیاری در این کنسرت حضور داشتند و تصنیف معروف سپیده (ایران ای سرای امید) که مربوط به شعری از هوشنگ ابتهاج و آهنگی از محمدرضا لطفی است در همان کنسرت اجرا شده‌است. البته در آن زمان گروه به فکر ضبط اجرا نبود و به صورت اتفاقی کیوان ابتهاج (پسر هوشنگ ابتهاج) این اثر را ضبط کرد.[۱۸][۲۱] او از آن زمان به بعد در خانه به تحقیق و تدوین ردیف‌های آوازی پرداخته و به آموزش شاگردان قدیمی‌اش همت گماشت. برخی از آلبوم‌های چاووش امروزه تصحیح شده‌اند و مؤسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا با تغییر نام آن را زیر نظر محمدرضا لطفی بازنشر کرده‌اند. از این آثار چاووش‌های ۱ (به یاد عارف)، ۶ (سپیده) و ۹ (جان جان) باحضور شجریان تصحیح شده و با تغییر نام بازنشر شده‌اند.

وی در سال ۱۳۵۸ دعای ربنا (برخی آیات قرآن که شجریان آن‌ها را با صوت خوانده) و مناجات مثنوی افشاری را به صورت بداهه و بدون تمرین خواند، ابتدا به قصد این که به هنرجویان آموزش دهد و بهترین را در ماه رمضان برای افطار پخش کنند اما رادیو همان اجرای خودش را پخش کرد و این دعا به مدت سی سال از اصلی‌ترین برنامه‌های رادیو در ماه رمضان بودند.[۱۶]

دههٔ ۱۳۶۰

در فاصله سال‌های دههٔ ۱۳۶۰، شجریان همکاری گسترده‌ای را با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم‌هایی چون بیداد، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. در این سال‌ها به همراه گروه عارف به سرپرستی مشکاتیان کنسرت‌هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.[۱۵] از میان این آثار، آلبوم بیداد به خاطر متأثر بودن محتویات آن از شرایط اجتماعی و سیاسی ایران در اوایل انقلاب و دههٔ ۱۳۶۰ و داشتن حالت اعتراضی بسیار در میان عموم مردم مورد استقبال قرار گرفت. خود محمدرضا شجریان نیز در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که این اثر بیانگر اعتراض آن‌ها به آن شرایط و پیگیری وعده‌های عملی نشدهٔ حکومت بوده‌است.[۱۶]

دههٔ ۱۳۷۰ [نیازمند منبع]

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۰ با همکاری داریوش پیرنیاکان، مرتضی اعیان و جمشید عندلیبی، کنسرت‌هایی را در تور اروپا و آمریکا برگزار کرد که آلبوم‌های پیام نسیم، دل مجنون و سرو چمان حاصل این اجراها می‌باشند.

محمدرضا شجریان پس از طلاق از فرخنده گل‌افشان، در حدود ۵۳ سالگی و در سال ۱۳۷۱ با کتایون خوانساری ۲۶ ساله ازدواج کرد. حاصل ازدواج دوم او پسری به‌نام رایان است که در سال ۱۳۷۶ در کانادا متولد شده‌است.

در سال ۱۳۷۱ با همکاری گروه آوا آلبوم آسمان عشق را منتشر کرد. مدتی بعد آلبوم مربوط به کنسرت پاریس سال ۱۳۷۲ محمدرضا شجریان به همراه محمدرضا لطفی و مجید خلج در قالب آلبوم چشمه نوش به بازار عرضه شد. شجریان مدتی بعد آلبوم‌های بهاریه، جان عشاق و گنبد مینا که حاصل همکاری خودش با پرویز مشکاتیان در سال‌های دهه ۱۳۶۰ می‌باشند را منتشر کرد. آلبوم قاصدک که آخرین همکاری شجریان با مشکاتیان است نیز در همین دوران اجرا شد اما هیچگاه به صورت رسمی و با کیفیت مناسب به بازار نیامد. آلبوم یاد ایام که حاصل کنسرت آمریکا در تابستان ۱۳۷۱ بود و این اثر اولین آلبوم منتشر شده از همکاری محمدرضا شجریان با پسرش، همایون شجریان بود. یاد ایام در سال ۱۳۷۴ انتشار یافت. مدتی بعد آلبوم رسوای دل با همکاری گروه آوا منتشر شد. وی در سال ۱۳۷۵ نیز در آلبومی با آهنگ‌سازی مجید درخشانی تحت عنوان در خیال همکاری کرد. در سال ۱۳۷۶ آلبوم‌های معمای هستی با همکاری محمدرضا لطفی، عبدالنقی افشارنیا و همایون شجریان و عشق داند که مربوط به بداهه‌خوانی و بداهه‌نوازی به همراه محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۹ بود، منتشر شدند. همچنین در این سال، آلبوم شب وصل با همکاری داریوش طلایی، سعید فرج‌پوری و همایون شجریان به بازار عرضه شد. شجریان در سال ۱۳۷۷، آلبوم شب، سکوت، کویر را با آهنگ‌سازی کیهان کلهر منتشر کرد که بر اساس موسیقی مقامی شمال خراسان با آواز محلی است؛ و در آن برخی سازهای محلی نیز استفاده شده‌اند. حاج قربان سلیمانی در این اثر به هنرمندی پرداخته‌است. محمدرضا شجریان کمی بعد نیز یک بار دیگر با گروه آوا همکاری کرد که حاصل آن دو آلبوم آهنگ وفا و آرام جان بودند.

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد.[۱۵][۲۲]

شجریان با همکاری حسین یوسف‌زمانی آلبوم بوی باران را در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد و از سال ۱۳۷۹، همکاری خود را با حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش همایون آغاز کرد و این همکاری تا اوایل دهه ۱۳۸۰ ادامه داشت. اولین آلبوم حاصل این همکاری زمستان است بود که در سال ۱۳۷۹ به صورت زنده در کالیفرنیا، اجرا و ضبط شد و سپس به بازار آمد. آلبوم زمستان است بر اساس شعر زمستان اثر مهدی اخوان ثالث اجرا شده‌است.

دههٔ ۱۳۸۰

محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان در کنسرت لندن

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۱ دو آلبوم بی تو به‌سر نمی‌شود و فریاد را منتشر کرد که با همکاری حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان اجرا شده بودند. این دو آلبوم نامزد جایزه گرمی شدند.[۲۳] این گروه چهارنفره در زمستان سال ۱۳۸۲ نیز جهت کمک به زلزله‌زدگان بم در تهران کنسرتی برگزار کردند که با نام هم‌نوا با بم شناخته می‌شود. وی درآمد حاصل از فروش دی وی دی این کنسرت را به پروژهٔ باغ هنر بم که خودش آن را تأسیس کرده بود، اختصاص داد.[۲۴][۲۵] شجریان، علیزاده، کلهر و همایون شجریان در پاییز ۱۳۸۴ نیز یک کنسرت برگزار کردند که حاصل آن آلبوم‌های ساز خاموش و سرود مهر بود و پس از آن دیگر این چهار نفر با یکدیگر همکاری نکردند. از سال ۱۳۸۶، محمدرضا شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت‌هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در این دوران، دو اثر به نام‌های غوغای عشق‌بازان (آلبوم صوتی) و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا (آلبوم تصویری) به همراه گروه آوا اجرا و به بازار عرضه شد.[۲۶] در همین سال مادر شجریان درگذشت و وی در مراسم ختم مادرش پس از ۳۰ سال، دعای ربنا را دوباره خواند.[۲۷] شجریان اکنون به همراه پسرش همایون شجریان به ترویج و اشاعهٔ موسیقی اصیل و سنتی ایرانی می‌پردازد. پس از برگزاری کنسرت شجریان در ونکوور کانادا، گلوب اند میل، شجریان را افسانهٔ موسیقی شرق معرفی کرد.[۲۸]

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۷ یک گروه موسیقی بنیان‌گذاری کرد و آن را به افتخار جلیل شهناز (نوازندهٔ نامی تار)، گروه شهناز نامید.[۱۱][۲۹] از جمله اعضای این گروه می‌توان به مژگان شجریان (دختر او) و مجید درخشانی (نوازنده تار و سه تار) اشاره کرد. از آن زمان به بعد، محمدرضا شجریان با این گروه فعالیت داشته‌است. یکی از ویژگی‌های مهم این گروه موسیقی، استفاده از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است که برخی از آن‌ها ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را مناسب جایگزین با سازهای غربی همچون ویولون می‌کند.[۱۲]

پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامه‌ای به عزت‌الله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده به‌ویژه سرود ایران، ای سرای امید متعلق به سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچ‌یک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند.[۳۰]البته همزمان در آن نامه، شجریان دعای «ربنا» و «مناجات افشاری» خود را به ملت ایران تقدیم و تأکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست. اما پس از شکایت رسمی وی از صدا و سیما عده‌ای از مدیران صدا و سیما اعلام کردند دیگر حتی دعای ربنای ایشان را هم پخش نمی‌کنیم. محمدحسین صوفی، معاون صدای سازمان نیز اعلام کرد: «از این پس حتی در ماه رمضان صدای محمدرضا شجریان از شبکه‌های رادیویی پخش نمی‌شود». محمدرضا شجریان در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدی‌نژاد، خس و خاشاک به حرکت درآمده‌اند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود».[۱۶] در همین دوران شجریان تک‌آهنگ زبان آتش را در حمایت از معترضان و در پی اعتراضات سال ۱۳۸۸ با آهنگ‌سازی خودش و تنظیم مجید درخشانی و شعر فریدون مشیری منتشر کرد.[۳۱][۳۲] پس از این اتفاقات، پخش دعای ربنا نیز در صدا و سیما ممنوع شد.[۳۳]

در سال ۱۳۸۹، محمدرضا شجریان به همراه گروه شهناز یک تور کنسرت جهانی برگزار کرد که دو مورد از این کنسرت‌ها منتشر شده‌اند. کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی و اثر دیگر کنسرتی در لندن است که بی‌بی‌سی به صورت رسمی پخش کرد. مجید درخشانی (سرپرست گروه شهناز)، این دو کنسرت را از موفق‌ترین کنسرت‌های این گروه می‌داند که در آن بسیاری از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.[۳۴]

آلبوم‌های بی‌تو به‌سر نمی‌شود، فریاد، هم‌نوا با بم، جام تهی، ساز خاموش، سرود مهر، غوغای عشق‌بازان، کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا، آه باران و رندان مست همگی در دههٔ ۱۳۸۰ را شرکت دل آواز منتشر کرد.[نیازمند منبع]

دههٔ ۱۳۹۰

محمدرضا شجریان آلبوم صوتی مرغ خوش‌خوان و دو آلبوم تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در تهران که مربوط به همکاری او با گروه شهناز بود را در اوایل دههٔ ۱۳۹۰ منتشر کرد. پس از آن، به صورت موقت با برادران پورناظری (تهمورس پورناظری و سهراب پورناظری) همکاری کرد که حاصل آن آلبوم رنگ‌های تعالی است. البته این اثر به صورت رسمی منتشر نشده، بلکه بر روی اینترنت پخش شده‌است. محمدرضا شجریان، بعد از آن، همکاری با برادران پورناظری را قطع کرد و در سال ۱۳۹۳ یک بار دیگر به‌همراه گروه شهناز و با حضور سعید فرج‌پوری یک تور کنسرت جهانی با عنوان سرگشتگان عشق برگزار کرد.[۳۵]

سال ۱۳۹۱، شجریان به تبریک زادروز بهرام بیضایی به خانهٔ وی در کالیفرنیا رفت؛ و بهار سال بعد در آواخوانیِ آرش بیضایی در دانشگاه استنفورد حضور یافت.[۳۶][۳۷]

در سال ۱۳۹۴ حسین نوش‌آبادی اعلام کرد که محمدرضا شجریان برای برگزاری کنسرت ممنوعیت قانونی دارد.[۳۸][۳۹] شجریان در هفتم شهریور ۱۳۹۴ به‌علت عوارض ناشی از سرماخوردگی، در بیمارستان کسری بستری شد.[۴۰]

بیماری

محمدرضا شجریان در پیام ویدئویی برای تبریک نوروز ۱۳۹۵ با چهره‌ای دگرگونه و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایت‌ها از ابتلای او به سرطان کلیه خبر دادند.[۴۱]

خود من هم با یک میهمان ۱۵ ساله‌ای سال‌هاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الآن هم من به خاطر همان اینجا ایستاده‌ام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچهٔ حرف‌گوش‌کنی شدم و چند وقت دیگر هم در این‌جا هستم، چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم این‌جا، برای این‌که با این میهمان بتوانیم به تفاهم برسیم ان‌شاءالله. به تفاهم که رسیدیم، راه می‌افتم می‌آیم به سراغ شما هم‌میهنان عزیزم و کارهای هنری‌ام را دنبال خواهم کرد.

— محمدرضا شجریان در پیام نوروزی ۱۳۹۵،  پیام ویدئویی استاد شجریان. یوتیوب. ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۳۹۵.

بهرام بیضایی از پسِ مشاهدهٔ این ویدئو متأثّر شد و شعری برای شجریان سرود که در زادروزش در یکُمِ مهرماه ۱۳۹۵ با این مطلع منتشر شد:[۴۲]

روزِ غم باز به نوروز اُفتاد دشمنِ عشق چُو پیروز اُفتاد!

در همین سال و در روز پنجم مهرماه ۱۳۹۵، آلبوم طریق عشق اثر مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان منتشر شد و همایون شجریان آن را در تالار وحدت رونمایی کرد.

سایر فعالیت‌ها

خوشنویسی

محمدرضا شجریان علاوه بر آوازخوانی، علاقهٔ زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری خط نستعلیق نزد ابراهیم بوذری و حسین میرخانی پرداخت.[۱۵] او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق است. محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۹ آثار خطاطی خود را در نمایشگاهی در تالار وحدت به همراه منتخبی از خوش‌نویسان معاصر به نمایش گذاشت.[۴۳]

تلاوت قرآن

محمدرضا شجریان اولین بار نزد پدرش (مهدی شجریان) که خود از قاریان مشهد بود، قرائت قرآن را فرا گرفت.[۱۵] او برای اولین بار در ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو مشهد پرداخت. محمدرضا شجریان تا قبل از سال ۱۳۴۶ که به تهران مهاجرت کرد، به صورت افتخاری در رادیو مشهد قرآن می‌خواند. پدر او با آواز خواندن پسرش موافق نبود و محمدرضا شجریان به همین دلیل تا چهار سال در رادیو تهران با نام «سیاوش بیدگانی» آواز خواند.[۱۷] محمدرضا شجریان در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که پدر او می‌خواست خانوادهٔ آن‌ها (شجریان) بیشتر با چهرهٔ مذهبی شناخته شود و محمدرضا شجریان برای این که پدرش را ناراحت نکند از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرد تا این که مهدی شجریان با احمد عبادی، نوازندهٔ نامی سه‌تار ملاقات کرد و پس از این ملاقات، رضایت داد تا پسرش با نام اصلی آواز بخواند.[۱۶][۱۷] پس از آن محمدرضا شجریان در کنار آوازخوانی، قرائت قرآن را نیز ادامه داد. وی در سال ۱۳۵۶ در مسابقهٔ تلاوت قرآن کشوری، رتبهٔ نخست را به دست آورد.[۱۵] همچنین در مسابقات جهانی تلاوت قرآن در سال ۱۳۵۷ (تابستان ۱۹۷۹) در مالزی، هنگامی که قاری ایرانی قادر به شرکت در مسابقه نبوده، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی و آمادگی قبلی، به‌عنوان نماینده ایران در مسابقه شرکت می‌کند و رتبه دوم جهان را به دست می‌آورد.[۴۴][۴۵]

در سال ۱۳۵۸ چهار آیه برگرفته از آیات قرآن را با صوت خواند و این آیات (که تمامی آن‌ها با واژهٔ «ربنا» شروع می‌شدند)، در ماه رمضان در برنامه افطار پخش شدند و به نام دعای ربنای شجریان معروف شدند. دعای ربنا به همراه مناجات مثنوی افشاری (این دهان بستی دهانی باز شد) باصدای شجریان به مدت ۳۰ سال از اصلی‌ترین برنامه‌های رادیو و تلویزیون برای ماه رمضان بودند.[۳۳] محمدرضا شجریان دعای ربنا را متعلق به مردم معرفی کرده و حتی هنگامی که صدا و سیما را از پخش آثار منع کرد، پخش دعای ربنا را به عنوان یک مورد استثناء منع نکرد.[۳۲]

یک مجموعه تلاوت قرآن به نام به یاد پدر وجود دارد که در قالب ۲ سی‌دی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) انتشار یافته و مربوط به برخی تلاوت‌های محمدرضا شجریان بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ است. محمدرضا شجریان این اثر را پس از وفات پدرش، مهدی شجریان برای یادبود او در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سوره‌های قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل است و البته شجریان در به یاد پدر ۲ دعای ربنا را نیز اضافه کرد.

او در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که هنگامی که در زمینهٔ آواز آلبوم‌هایی را منتشر می‌کرد، پدرش سفارش‌های زیادی به او می‌کرده که در کنار آواز چند مجموعه قرائت قرآن نیز منتشر کند اما او به خاطر پیشگیری از سوءتفاهم‌ها این کار را نمی‌کرده؛ اما پس از وفات پدرش به این فکر بوده که باید به حرف او عمل می‌کرده و برای همین برخی از تلاوت‌هایش را در مجموعهٔ به یاد پدر منتشر می‌کند.[۱۶]

همچنین فیلمی از قرائت قرآن محمدرضا شجریان در مراسم پدرش بر روی فضای مجازی منتشر شده‌است که در آن بخشی از سورهٔ الرحمن را تلاوت می‌کند. البته این فیلم ناقص بوده و کامل آن منتشر نشده‌است و تنها فیلمی است که مربوط به قرائت قرآن محمدرضا شجریان در دسترس است.[۴۶]

سازهای ابداعی

نوشتار اصلی: نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان ۱۳۹۰

محمدرضا شجریان در حال دادن توضیحاتی راجع به یکی از سازهای ابداعیش (عکس از خبرگزاری فارس)

محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی درآورد.[۴۷] برخی این سازها عبارتند از: صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو و…[۱۲]

نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید.[۴۸]

تولید سازهای ابداعی به دست شجریان با انتقاد زیادی مواجه شد و در نشستی با حضور کارشناسانی همچون: جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده، داریوش طلایی و… مورد نقد قرار گرفت.[۴۹] همچنین سجاد پورقناد در گفت و شنودی با حضور موافقان سازهای شجریان، به نقد این سازها پرداخت.[۵۰]

پروژه باغ هنر بم

بعد از زلزله بم در دی ماه ۱۳۸۲ محمدرضا شجریان برای حمایت و همدردی با مردم زلزله‌زده بم در تهران چند نوبت به اجرای کنسرت هم‌نوا با بم پرداخت، او عواید کنسرت‌ها و فروش لوح‌های فشرده آن را به کمکی برای ایجاد باغ هنر بم که پایه‌گذار آن بود اختصاص داد، روند تکمیل پروژه باغ به کندی پیش رفت و با سنگ‌اندازی برخی مسوولین شجریان از ادامه این کار دلسرد و از این کار کنار کشید، او در نامه‌ای به رئیس شورای شهر وقت در سال ۱۳۸۸ نوشت: ماه‌ها است که توان ما به جای پیشبرد پروژه، به رفع حاشیه‌ها و مشکلات برخاسته از آن معطوف شده‌است. من دیگر توان مقابله با این همه موانع و دشواری‌های ناروای ایجاد شده را ندارم و از آن جایی که ابتدا با شورای محترم شهر بم طرف بودیم، اکنون نیز رسماً این پروژه را به همان شورا تحویل می‌دهیم.”
مشخصات پروژه باغ هنر بم: در جنوب غربی شهر بم با ۷ هزار مترمربع زیربنا با در نظر گرفتن سازه‌هایی مانند مدرسه موسیقی، گالری‌ها، کتاب‌خانه هنری، واحدهای تجاری و فرهنگی و سالن اجتماعات.
به گفته مجریان پروژه باغ هنر بم، سعی شده‌است در طراحی، از مفاهیم معماری اصیل و بومی ایرانی با تأکید بر ملاحظات اقلیمی و منطقه‌ای استفاده شود. اجرای این پروژه پس از زلزله شهر بم در سال ۱۳۸۲ آغاز و ایجاد فضایی فرهنگی و هنری در بم در کنار تقویت و ایجاد روحیه‌ای تازه در بین ساکنان بم، هدف اصلی اجرای آن اعلام شده بود.
مردم نیز برای ساخت و پیشرفت پروژه کمک‌هایی مالی کردند.[۲۵]

با انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و انتخاب مجدد شوراهای شهر فضای پیشین جای خود را به آرامش نسبی داد. رئیس شورای شهرستان بم دربارهٔ پروژه باغ هنر بم می‌گوید: این پروژه را محمدرضا شجریان بعد از زلزله شهرستان بم برای کمک به مردم آسیب دیده شروع کرد حالا امیدواریم بعد از تغییر مدیریت شورای شهر بار دیگر همراهی وی را با پروژه‌ای که خود سنگ‌های اولش را گذاشت شاهد باشیم.[۲۴]

انتقاد اکبر گلپایگانی از شجریان

روزنامه قانون گفتگویی با اکبر گلپایگانی استاد آواز قبل از انقلاب، منتشر کرد که ساعاتی پس از انتشار جنجال زیادی در فضای مجازی به پا کرد.وی در این مصاحبه انتقاداتی به شجریان داشت از جمله اینکه “آقای شجریان که در دهه شصت در موسیقی ایران برای خود امپراتوری ایجاد کرده بود، چرا اکنون معترض شده است؟ مگر نه آنکه وقتی که من در دهه ‌شصت خانه‌نشین بودم، او برای خود یکه‌تازی می‌کرد.”[۵۱]

قدردانی و جوایز

نامگذاری یک خیابان به نام «شجریان»

در فروردین ۱۳۹۸ اعضای شورای شهر تهران با پیشنهاد نامگذاری یک خیابان به نام «محمدرضا شجریان» موافقت کردند. در این جلسه، تغیرِ نام بلوار فلامک جنوبی و شمالی در منطقه ۲ تهران به نام «محمدرضا شجریان» به تصویب رسید.[۵۲]

جایزه بنیاد آقاخان

در فروردین ۱۳۹۸ جشنواره موسیقی بنیاد آقاخان جایزه ویژه «خداوندگار موسیقی» را به محمدرضا شجریان تقدیم کرد. هیئت داوران این جشنواره در بیانیه‌ای اعلام کرد: علت تقدیم این جایزه به محمدرضا شجریان نقش آفرینی مستمر او در غنی کردن میراث موسیقایی بشر، استادی بی همتای او در موسیقی و تأثیرگذاری اجتماعی او به عنوان یک موسیقی‌دان و معلم در ایران و خارج از مرزهای این کشور بوده‌است. این جایزه روز یکشنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ در جشنواره سالانه موسیقی بنیاد آقاخان در شهر لیسبون پرتغال به شجریان اهدا شد. مژگان شجریان به نیابت از پدر این جایزه را دریافت نمود.[۵۳][۵۴][۵۵][۵۶]

نشان عالی هنر برای صلح

در شهریور ۱۳۹۶ در پنجمین جشنواره بین‌المللی «هنر برای صلح» نشان عالی هنر برای صلح سال ۱۳۹۶ به محمدرضا شجریان و ۳ هنرمند دیگر اهداء شد.[۵۷][۵۸]

نشان شوالیه

نشان شوالیهٔ ملی لیاقت در آیینی رسمی، شامگاه دوم تیر ۱۳۹۳ (۲۳ ژوئن ۲۰۱۴) در سفارت فرانسه در تهران به شجریان اهدا شد. در این آیین؛ شجریان نشان عالی وزارت فرهنگ و هنر دولت فرانسه را از برونو فوشه، سفیر فرانسه در تهران دریافت کرد و نامش در رتبه کسانی که این نشان را از دولت فرانسه دریافت کرده؛ ثبت شد.[۵۹][۶۰]

در این آیین؛ کنار شجریان چهره‌هایی فرهنگی چون محمود دولت‌آبادی، جواد مجابی، محمد سریر، حمیدرضا نوربخش، عباس کیارستمی، لیلا حاتمی، سیمین بهبهانی حضور داشتند.

محمدرضا شجریان و شهرام ناظری تنها خوانندگان ایرانی هستند که تاکنون این جایزه را دریافت کرده‌اند.[۵۹]

جایزه بیتا

جمعه ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۹ مراسمی با نام «سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی» در دانشگاه استنفورد آمریکا برگزار شد که طی آن سومین جایزه بیتا به دست بنیان‌گذارش بیتا دریاباری به محمدرضا شجریان استاد موسیقی ایرانی رسید.[۶۱]

جوایز یونسکو و گرمی

در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو[۱۵][۲۲] و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می‌کوشد اهدا می‌شود. پیش از وی، این جایزه را نصرت فاتح‌علی‌خان خواننده قوالی از پاکستان دریافت کرده بود. محمدرضا شجریان در سال ۲۰۰۶ نشان موتزارت را از سازمان یونسکو دریافت کرد. محمدرضا شجریان ۲ سال به خاطر آلبوم‌های فریاد[۲۳] و بی تو به‌سر نمی‌شود، نامزد جایزه گرمی شد. جایزه گرمی معتبرترین جایزه موسیقی در آمریکا است. هرساله ۵ آلبوم موسیقی از بخش موسیقی کلاسیک برای نامزدی این جایزه معرفی می‌شوند.

آثار در مورد محمدرضا شجریان

چندین کتاب در مورد محمدرضا شجریان و آثار وی نوشته شده که برخی از آن‌ها عبارتند از:

  • راز مانا: دیدگاه‌ها، زندگی و آثار استاد آواز ایران، گفت‌وگو و تدوین: محسن گودرزی، محمدجواد غلامرضاکاشی و علی‌اصغر رمضان‌پور، انتشارات گام نو.
  • هزار گلخانه آواز، به کوشش کاظم مطلق و مهدی عابدینی، معرفی ردیف‌های آوازی توسط حمید جواهریان، انتشارات فراگفت.
  • لطیفهٔ نهانی، گزیدهٔ گفت و گوها و گفتارهای استاد محمدرضا شجریان و نقد و نظرهایی دربارهٔ او و آثارش، گردآورنده: ذبیح‌الله حبیبی نژاد، انتشارات مؤسسهٔ فرهنگی هنری ماهور.
  • خسرو خوبان، مهران حبیبی نژاد، انتشارات شلفین
  • نغمه‌های سیاووش، محمد حکیمی کاخکی، انتشارات نی‌نگار
  • سروش مردم، زندگی و اندیشه‌های استاد محمدرضا شجریان، عرفان قانعی فرد، انتشارات دادار

همچنین تعدادی فیلم مستند در مورد زندگی و آثار محمدرضا شجریان ساخته شده‌اند، از جمله:

محتوای کاری

وی علاوه با اشعار کلاسیک شاعرانی چون حافظ، سعدی، مولانا، عطار، باباطاهر و خیام، در برخی کنسرت‌ها و کارهای خود از «شعر نو» شاعرانی چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کرده‌است. از جمله کارهای مشترک او گزیده‌ای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعی‌خوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به دعای ربّنا خوانده‌است که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش می‌شد. همچنین بعد از درگذشت پدرش که از استادان و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود برخی از تلاوت‌های قرآن خود را با عنوان به یاد پدر در دو سی‌دی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) منتشر کرد.[۱۶][۱۷]

شاگردان سرشناس

محمدرضا شجریان در زمینهٔ آواز شاگردان بسیاری را تعلیم داده‌است که برخی از معروف‌ترین آن‌ها عبارت اند از:[۶۲][۶۳]

فهرست آثار

برای مشاهدهٔ اطلاعات کامل آثار مثل آهنگ‌سازان آلبوم‌ها، فهرست آثار محمدرضا شجریان را ببینید.

آلبوم‌های موسیقی منتشرشده

برخی آلبوم‌های زیر، آثار مشترکی بین محمدرضا شجریان با شهرام ناظری یا همایون شجریان می‌باشند. در بین این آثار آهنگ‌سازانی چون محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده و فرامرز پایور حضور دارند.

خوانندهٔ تیتراژ فیلم

آثار بدون انتشار رسمی (خصوصی)

آثار خصوصی محمدرضا شجریان با هنرمندان مختلف که اطلاعات کامل یا دقیقی از بسیاری از این‌ها در دسترس نیست؛ و فیلم کنسرت‌های چهره به چهره (جشن هنر شیراز، سال ۱۳۵۶)، پیام نسیم، یاد ایام، قاصدک، کنسرت به همراه ارکستر ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی (باغ‌موزه چهلستون، تیرماه ۱۳۷۷)، زمستان است، فریاد، کنسرت پاییز ۱۳۸۴ (ساز خاموش و سرود مهر). البته فیلم کنسرت‌های راست‌پنجگاه (جشن هنر شیراز، سال ۱۳۵۴) و کنسرت به همراه گروه شهناز در لندن نیز با وجود این که تلویزیون پخش کرده‌است اما هیچ ناشری به بازار نداده‌است. فهرست کامل آن‌ها را در مقاله آثار محمدرضا شجریان ببینید.[نیازمند منبع]

برنامه‌های اجرا شده در رادیو

محمدرضا شجریان در بیش‌تر اجراهای رادیویی خود به علت عدم رضایت پدرش از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرده‌است.[۱۶] شجریان برنامه‌های متعددی در برنامه‌های گل‌ها، گل‌های رنگارنگ، گل‌های تازه، گلچین هفته، برگ سبز، یک شاخه گل و برنامهٔ موسیقی ایرانی اجرا کرده‌است.[۶۸][۶۹]

کنسرت‌ها

فهرست برخی از کنسرت‌های معروف با حضور محمدرضا شجریان:

  • ۱۳۹۳ – تور بزرگ کنسرت به همراه گروه شهناز در کشورهای مختلف با عنوان سرگشتگان عشق[۷۰][۷۱]
  • ۱۳۹۲ – اجرای رنگ‌های تعالی به همراه برادران پورناظری
  • ۱۳۸۹ – تور بزرگ کنسرت به همراه گروه شهناز در آمریکا، استرالیا، ترکیه، انگلیس و… که از میان آن‌ها کنسرت در دبی، سالن شیخ راشد (فوریه ۲۰۱۱) شرکت دل آواز آن را به بازار داده‌است و کنسرت در لندن بی‌بی‌سی به صورت رسمی پخش کرده‌است.
  • ۱۳۸۷ – کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز: اجرای زنده آلبوم‌های رندان مست و مرغ خوش خوان در تهران (پاییز ۱۳۸۷) به همراه گروه شهناز، شرکت دل آواز این کنسرت را مدتی بعد از انتشار آلبوم‌های استودیویی‌اش به صورت تصویری به بازار داد.
  • ۱۳۸۶ – کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا، شامل دو بخش به نام‌های سخن عشق وغوغای عشق‌بازان، اجرا به همراه گروه آوا، انتتشتذ شرکت دل آواز در سال ۱۳۸۷[۲۶]
  • ۱۳۸۴ – اجرای زنده آلبوم‌های ساز خاموش و سرود مهر در تهران (پاییز ۱۳۸۴) به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر
  • ۱۳۸۲ – کنسرت هم‌نوا با بم، اجرا در تهران جهت کمک به زلزله‌زدگان بم و همدلی و هم‌دردی با مردم شهر بم، به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر، شرکت دل آواز این کنسرت را در قالب آلبوم تصویری به بازار داده‌است.
  • ۱۳۸۱ – اجرای زندهٔ آلبوم فریاد در لس آنجلس (پاییز ۱۳۸۱) به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر
  • ۱۳۷۹ – اجراهای زندهٔ آلبوم زمستان است بر اساس شعر زمستان اثر مهدی اخوان ثالث، به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر در اروپا، آمریکا و کانادا (زمستان ۱۳۷۹)، اجرای کالفرنیا در آلبوم صوتی زمستان است منتشر شده‌است.
  • ۱۳۷۷ – اجرای ارکستر ملی ایران با نود و سه نوازنده به رهبری فرهاد فخرالدینی و آواز محمدرضا شجریان در باغ موزه چهلستون در تیرماه سال ۱۳۷۷ با حضور حسن کسایی، شاه زیدی و فریدون مشیری و علی تجویدی به عنوان مهمانان افتخاری.
  • ۱۳۷۳ – آلبوم قاصدک به همراه پرویز مشکاتیان و همایون شجریان، آخرین همکاری شجریان و مشکاتیان، این آلبوم هرگز به صورت رسمی و با کیفیت مناسب ارائه نشد.
  • ۱۳۷۱ – اجرای زندهٔ آلبوم یاد ایام در آمریکا به همراه داریوش پیرنیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان، اولین اثر با حضور همایون شجریان، این اثر در آلبوم صوتی یاد ایام به بازار آمده‌است و فیلم آن در فضای اینترنت انتشار یافته‌است.
  • ۱۳۷۰ – اجرای زندهٔ آلبوم پیام نسیم در سوئیس به همراه داریوش پیرنیاکان، جمشید عندلیبی و مرتضی اعیان، آهنگ‌سازی تمامی قطعات را نیز خود محمدرضا شجریان بر عهده داشته‌است، این اثر در آلبوم صوتی پیام به بازار آمده‌است و فیلم آن در فضای اینترنت انتشار یافته‌است.
  • ۱۳۵۶ – اجرای زندهٔ آلبوم چهره به چهره در حافظیه شیراز (جشن هنر سال ۱۳۵۶) به همراهگروه شیدا به سرپرستی و آهنگ‌سازی محمدرضا لطفی، این اثر در آلبوم صوتی چهره به چهره انتشار یافته‌است.
  • ۱۳۵۴ – اجرای زندهٔ آلبوم راست پنجگاه در حافظیه شیراز (جشن هنر سال ۱۳۵۴) به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر، از اولین و از مهم‌ترین کنسرت‌های باحضور شجریان، این اثر در آلبوم صوتی راست پنجگاه انتشار یافته‌است و تلویزیون فیلم آن را هم در همان زمان پخش کرده‌است.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ «رامشگر بزرگ؛ استاد شجریان در تاجیکستان-دقیقه ۳۵:۰۸». یوتیوب. ۱۳۹۸.
  2. ↑ پرش به بالا به:۲٫۰ ۲٫۱ «دربارهٔ خانه موسیقی». وبگاه رسمی خانهٔ موسیقی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۹ مهر ۱۳۹۰.
  3. ↑ «زندگی‌نامهٔ ایرج بسطامی». بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  4. ↑ «شهرام ناظری: از شجریان تقلید نکرده‌ام (صحبت‌های ناظری دربارهٔ نزدیکی او با استاد محمدرضا شجریان)». فردا نیوز – کد خبر: ۱۵۶۹۴۹. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  5. ↑ همشهری آنلاین (۱۳۹۸). «زندگینامه: محمدرضا شجریان (۱۳۱۹)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ تیر ۱۳۹۸.
  6. ↑ “صفحهٔ مربوط به محمدرضا شجریان در وبگاه جامعهٔ آسیا”. وبگاه جامعهٔ آسیا. Retrieved23 September 2014.
  7. ↑ “The Movie List”. The Vancouver Sun. Retrieved 23 September 2014.
  8. ↑ “Mohammad Reza Shajarian: Protest Through Poetry”. NPR. Retrieved 23 September2014.
  9. ↑ «خسرو آواز ایران است او». عصر ایران. ۱ مهر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۲۰.
  10. ↑ «درباره خسرو آواز و اعتبار موسیقی ایرانی». ایرنا. ۱ مهر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۲۰.
  11. ↑ پرش به بالا به:۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «آشنایی با گروه شهناز». همشهری آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ مهر ۱۳۹۳.
  12. ↑ پرش به بالا به:۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ «دومین نمایشگاه سازهای ابداعی استاد محمدرضا شجریان برگزار می‌شود». موسیقی ما. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ مهر ۱۳۹۳.
  13. ↑ «ا<ربنای شجریان> ثبت <میراث ملی> شد». روزنامه ایران. دریافت‌شده در ۷ خرداد ۱۳۹۶.
  14. ↑ «واکنش معاون اسبق وزیر ارشاد به ثبت ملی ربنای شجریان: «… تا ابد افسانه تو پایدار»».ایران آنلاین. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۷ خرداد ۱۳۹۶.[پیوند مرده]
  15. ↑ پرش به بالا به:۱۵٫۰۰ ۱۵٫۰۱ ۱۵٫۰۲ ۱۵٫۰۳ ۱۵٫۰۴ ۱۵٫۰۵ ۱۵٫۰۶ ۱۵٫۰۷ ۱۵٫۰۸ ۱۵٫۰۹ ۱۵٫۱۰ ۱۵٫۱۱ ۱۵٫۱۲ ۱۵٫۱۳ ۱۵٫۱۴۱۵٫۱۵ «زندگینامه: محمدرضا شجریان». همشهری آنلاین کد مطلب: 32118. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  16. ↑ پرش به بالا به:۱۶٫۰۰ ۱۶٫۰۱ ۱۶٫۰۲ ۱۶٫۰۳ ۱۶٫۰۴ ۱۶٫۰۵ ۱۶٫۰۶ ۱۶٫۰۷ ۱۶٫۰۸ ۱۶٫۰۹ ۱۶٫۱۰ «شجریان، پژواک روزگار: مستندی از تلویزیون بی‌بی‌سی (فیلم کامل)». یوتیوب. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳. –«مشاهده مطلب مربوط به مستندی از تلویزیون بی‌بی‌سی دربارهٔ شجریان در وب سایت بی‌بی‌سی». وب سایت رسمی بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  17. ↑ پرش به بالا به:۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ «قرائت قرآن شجریان در مراسم ختم پدر». وب‌سایت خبرگزاری تابناک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  18. ↑ پرش به بالا به:۱۸٫۰ ۱۸٫۱ «10 اثر ماندگار از محمدرضا لطفی که باید شنید». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  19. ↑ «از طریق سایت «موسیقی ایرانیان»، دانلود «مگه نه» اثری از جوانی‌های استاد شجریان».موسیقی ایرانیان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ آبان ۱۳۹۳.
  20. ↑ «آلبوم راست‌پنجگاه (فیلم اجرا به‌همراه مصاحبه محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی دربارهٔ اجرا (تصویری)». تلویزیون ملی ایران. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  21. ↑ پشت جلد آلبوم سپیده، مؤسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا، دارای مجوز انتشار ۲/۱۵۲۶ از وزارت فرهنگ و ارشاد. (شامل توضیحات محمدرضا لطفی دربارهٔ تصنیف ایران ای سرای امید)
  22. ↑ پرش به بالا به:۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «Mastero Shajarian Performance in the UNESCO Picasso». YouTube – عنوان مربوط به فیلم مراسم تجلیل یونسکو از محمدرضا شجریان و اهدای نشان چشم پیکاسو است. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  23. ↑ پرش به بالا به:۲۳٫۰ ۲۳٫۱ «شجریان، نامزد جایزه جهانی گرمی شد». وب سایت جام جم. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  24. ↑ پرش به بالا به:۲۴٫۰ ۲۴٫۱ [«باغ هنر بم منتظر شجریان است». خبرگزاری میراث فرهنگی. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  25. ↑ پرش به بالا به:۲۵٫۰ ۲۵٫۱ «کناره‌گیری شجریان از باغ هنر بم». وب سایت رسمی بی‌بی‌سی. دریافت‌شده در۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  26. ↑ پرش به بالا به:۲۶٫۰ ۲۶٫۱ «مجموعه تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا منتشر شد». دل آواز، مجموعه تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا به صورت DVD منتشر شده و از سوی مؤسسه دل آواز در فروشگاه‌های محصولات فرهنگی عرضه می‌شود. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  27. ↑ ««ربنای» استاد شجریان پس از 30 سال دوباره طنین‌انداز شد». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  28. ↑ «افسانه موسیقی شرق 73 ساله شد». خبرگزاری میراث فرهنگی – کد خبر: ۱۰۶۶۶۱ – زمان مخابره: ۱۳۹۲/۷/۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  29. ↑ «گروه شهناز (وب سایت رسمی شرکت دل آواز». دل آواز. دریافت‌شده در ۱۴ آبان ۱۳۹۰.
  30. ↑ «شجریان بار دیگر رادیو و تلویزیون را از پخش آثارش منع کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۶ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ فوریه ۲۰۱۳.
  31. ↑ «تصنیف جدیدی از محمدرضا شجریان منتشر شد؛ «زبان آتش»». موسیقی ما. ۱۳ شهریور ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ مهر ۱۳۹۳.
  32. ↑ پرش به بالا به:۳۲٫۰ ۳۲٫۱ مجید درخشانی کار تنظیم اثر را برعهده داشته‌است، زبان آتش برای حمایت از مردم در پی حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸خوانده شده‌است، مجموعه‌ای که با نام در سوگ بنان شناخته می‌شود مربوط به مراسم بنان نیست. «مصاحبه محمدرضا شجریان با صدای آمریکا». دریافت‌شده در ۱۵ شهریور ۱۳۸۸.
  33. ↑ پرش به بالا به:۳۳٫۰ ۳۳٫۱ «هنوز دستوری برای پخش «ربنا» ابلاغ نشده». خبرگزاری تابناک – کد خبر: ۴۰۸۷۶۲.۲۷ خرداد ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۶ مهر ۱۳۹۳.
  34. ↑ «کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در لندن». وب سایت رسمی بی‌بی‌سی. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  35. ↑ «تور اروپایی شجریان و گروه شهناز با سازهای ابداعی». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  36. ↑ «محمدرضا شجریان در جشن تولد بیضایی + عکس». افکارنیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۵.
  37. ↑ «ĀRAŠ». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۵.
  38. ↑ خبرآنلاین (۱۳۹۸). «ممنوع بودن برگزاری کنسرت شجریان به صورت رسمی اعلام شد». دریافت‌شده در ۲۸ تیر ۱۳۹۸.
  39. ↑ انتخاب. «محدودیت‌های قانونی برای محمدرضا شجریان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ تیر ۱۳۹۸.
  40. ↑ «محمدرضا شجریان بستری شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰.
  41. ↑ «علت چهرهٔ متفاوت استاد شجریان در پیام نوروزی‌اش چه بود؟». وبگاه انتخاب. ۱ فروردین ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۳۹۵.
  42. ↑ یادداشت بهرام بیضایی برای تولد محمدرضا شجریان.
  43. ↑ «نمایشگاه آثار خوشنویسی «محمدرضا شجریان» در تالار وحدت». موسیقی ما. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  44. ↑ “Mohammad Reza Shajarian”. zoominfo.com. Retrieved 23 September 2014.
  45. ↑ «در گذر زمان، استاد شجریان و رتبه دوم مسابقات جهانی تلاوت قرآن (عکس)». موسیقی ایرانیان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  46. ↑ فیلم قرائت سوره الرحمن با صدای محمدرضا شجریان در مراسم پدرش، مشاهده در آپارات تاریخ بازبینی= ۲۵ شهریور ۱۳۹۳
  47. ↑ «سازهای ابداعی شجریان رونمایی شد». پایگاه اطلاع‌رسانی موسیقی ایران. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۹ مه ۲۰۱۱.
  48. ↑ سال اول، شماره ۱۵، روزنامه هفت، ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۰، ص. ۱۸ و ۱۹
  49. ↑ «گزارش همشهری‌آنلاین از دومین روز نشست سازهای ابداعی». hamshahrionline.ir. ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸.
  50. ↑ «گفت و شنودی دربارهٔ سازهای ابداعی (I)». گفتگوی هارمونیک Harmony Talk. ۲۰ تیر ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۷.
  51. ↑ fararu.com https://fararu.com/fa/news/329717/%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%A7-%D8%B4%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%AF. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۳۰. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  52. ↑ «نامگذاری خیابانی به نام «شجریان» در تهران/ 4 خیابان دیگر به نام 4 تن سینمای ایران».خبرگزاری ایسنا. ۲۷ فروردین ۱۳۹۸.
  53. ↑ «جایزه ویژه بنیاد آقاخان به محمدرضا شجریان تقدیم شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۲ فروردین ۱۳۹۸.
  54. ↑ «اهدای جایزه افتخاری بنیاد «آقاخان» به «محمدرضا شجریان» استاد آواز ایران». صدای آمریکا.فروردین ۱۱, ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱ آوریل ۲۰۱۹.
  55. ↑ «محمدرضا شجریان برنده جایزه بین‌المللی «آقاخان» شد». خبرگزاری ایلنا. ۴ فروردین ۱۳۹۸.[پیوند مرده]
  56. ↑ «اهدا یک جایزه بین‌المللی به استاد محمدرضا شجریان». ایران آنلاین. ۱۰ فروردین ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰.
  57. ↑ «اهدای نشان صلح برای بزرگان هنر و فرهنگ از شجریان تا دولت‌آبادی». ایران آنلاین. ۲۴ شهریور ۱۳۹۶.[پیوند مرده]
  58. ↑ «پنجمین جشنواره هنر برای صلح». خبرگزاری ایسنا. ۲۳ شهریور ۱۳۹۶.
  59. ↑ پرش به بالا به:۵۹٫۰ ۵۹٫۱ «نشان شوالیه به «محمدرضا شجریان» اهدا شد». موسیقی ایرانیان. دریافت‌شده در۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  60. ↑ «نشان شوالیه به خسرو آواز ایران اهدا شد». موسیقی ما. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  61. ↑ «تجلیل دانشگاه استنفورد آمریکا از محمدرضا شجریان». موسیقی ایرانیان. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  62. ↑ «همهٔ شاگردان شجریان (۱)». وبگاه آفتاب. ۱۴ تیر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ فوریهٔ ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ مرداد ۱۳۹۰.
  63. ↑ «همهٔ شاگردان شجریان». منبع: همشهری آنلاین – کد مطلب: ۵۷۴۳۸ – تاریخ مطلب: چهارشنبه ۱۹ تیر ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۷ شهریور ۱۳۹۳.
  64. ↑ «زندگی‌نامهٔ ایرج بسطامی». بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  65. ↑ صائبی، مرجان (۸ آبان ۱۳۹۰). «گفتگو با سینا سرلک، خواننده: اعتقادی به خواننده سالاری ندارم». روزنامهٔ شرق، شماره ۱۳۸۱، ص ۱۲. دریافت‌شده در ۲۵ شهریور ۱۳۹۳.
  66. ↑ «آخرین خبر | آرامش شبانگاهی با آواز خیال انگیز مجتبی عسگری در بیات اصفهان». آخرین خبر. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۷.
  67. ↑ «مصاحبه با محمد اصفهانی-کافه نوا».
  68. ↑ «برنامه‌های موجود در آرشیو رادیو گل‌ها». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ فروردین ۱۳۹۱.
  69. ↑ «اطلاعات کامل در مورد برنامه گل‌ها شامل نام، نوازندگان، خواننده، شاعر، دستگاه، گوینده، مطلع شعر آواز و…». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ فروردین ۱۳۹۱.
  70. ↑ “MohammadReza Shajarian and Shahnaz ensemble World tour 2014”. Archived from the original on 10 February 2016. Retrieved 23 September 2014.
  71. ↑ «تمرین «محمدرضا شجریان» برای برگزاری تور اروپا». موسیقی ایرانیان. بایگانی‌شده از اصلیدر ۵ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ مهر ۱۳۹۳.

منابع

پیوند به بیرون

در پروژه‌های خواهر می‌توانید در مورد محمدرضا شجریان اطلاعات بیشتری بیابید.

Search Wikiquote در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
Search Commons در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار